Autopilot na jachcie

Autopilot na jachcie – największym przyjacielem skippera, zawsze to będę powtarzał. Dzisiejsze jachty czarterowe posiadają go w standardzie. Są autopiloty pokładowe: rumplowe i montowane na koła sterowe oraz autopiloty montowane pod pokładem. Zajmiemy się zestawami najbardziej w tej chwili popularnymi na nowszych jachtach czarterowych czyli wbudowanymi.

Elementy autopilota

Na pokładzie:

panel kontrolny, czyli wyświetlacza i przycisków, umieszczonego przeważnie przy stanowisku sterowym

opcjonalnie – sterownik bezprzewodowy – pilot do autopilota

Pod pokładem:

czujnik kursu czyli kompas lub żyrokompas elektroniczny

jednostka obliczeniowa – komputer

napęd – siłownik autopilota i wskaźnik wychylenia steru są umieszczone i zespolone z układem wychylania płetwy sterowej

Tryby pracy autopilota:

kompasowy – najczęściej przez nas wykorzystywany, polega na utrzymaniu kursu kompasowego.

wiatrowy – polega na utrzymaniu zadanego kąta do wiatru pozornego. Funkcja możliwa pod warunkiem że nasz autopilot otrzymuje dane o wietrze pozornym ze wskaźnika kierunku wiatru.

I tyle ze szczegółów technicznych. Jeżeli chcecie dowiedzieć się więcej poczytajcie instrukcje obsługi, które powinny znajdować się na jachcie.

Dwie bardzo przydatne funkcje:

Wskaźnik wychylenia płetwy sterowej – jeżeli autopilot posiada czujnik wychylenia płetwy sterowej, na wyświetlaczu autopilota w formie graficznej widać w jakim stopniu mamy wychylony ster. Koniec z zastanawianiem się gdzie jest ster „0”! Bardzo przydatne zwłaszcza na katamaranach, gdzie ciężko „wyczuć” zerowe ustawienie płetwy sterowej.

Wykonanie zwrotu przez autopilota. Naciskając jednocześnie przyciski +1 i + 10 uzyskujemy zwrot na prawą burtę w zakresie ok 100 stopni. Analogicznie -1 i -10 uzyskujemy zwrot na burtę lewą. Możemy sami wykonywać zwroty bez pomocy załogi co w przypadku żeglugi samotnej lub z mało zaangażowaną załogą jest bardzo przydatne.

Uwagi dodatkowe:

Autopilot nie zwalnia nas z prowadzenia obserwacji oraz z nadzoru nad jego pracą!

Jako urządzenie elektroniczne w każdej chwili może zawieść i rozłączyć układ – patrz w instrukcji alarmy!

Kiedy mamy wciśnięte „auto” nie należy dotykać się do koła sterowego – grozi zerwaniem siłownika.
Kiedy sterujemy „ręcznie” i poczujemy nagłe zablokowanie koła sterowego, pierwsze co sprawdźmy to czy ktoś przez przypadek nie nacisnął przycisku „ Auto”. Często się to zdarza gdy panel kontrolny jest umieszczony np. na stoliku w kokpicie.
Autopilotem możemy czasami sterować w sytuacjach awaryjnych kiedy nastąpi zerwanie sterociągów. Niektóre jachty nie posiadają nawet sterów awaryjnych a w instrukcji ich obsługi w takich przypadkach zalecane jest sterowanie właśnie za pomocą autopilota. Sterowanie takie odbywa się w trybie „Auto” operując w sposób ciągły przyciskami +10 i – 10.
Sprawdzając działanie autopilota podczas odbioru jachtu możemy sprawdzić tylko czy po wciśnięcia „Auto” układ sprzęga się z siłownikiem i reaguje na korekty kursowe. Nie jesteśmy w stanie sprawdzić czy utrzymuje kurs w sposób zadowalający. Dlatego zalecam zaraz po wyjściu z portu przetestowanie jego działania.
Przeszkol swoją załogę w obsłudze autopilota a zwłaszcza w jaki sposób się go wyłącza i przechodzi na sterowanie ręczne.

Był w Chorwacji przypadek, kiedy skipper podczas warunków bezwietrznych płynął na silniku z załączonym autopilocie. Poszedł na rufę „za potrzebą” i wypadł za burtę. Nie przeszkolona załoga nie wiedziała jak wyłączyć autopilota i zmienić kurs. Na szczęście tuż za tym jachtem płynął inny który zauważył zaistniałą sytuację. Szybko podpłynął do taplającego się w wodzie skippera, wyciągnął na swój pokład i płynąc pełną prędkością zdołał dogonić jego jacht.

Autopilot nie trzyma kursu.

Powodów może być wiele. Źle skalibrowana dewiacja kompasu elektronicznego – korzystając z instrukcji możemy sami podjąć się próby skalibrowania.

Źle ustawiony Response Level – poziom reagowania. Inaczej mówiąc czułość korekty kursu. Jeżeli jacht „myszkuje” – możliwe że ma ustawiony najwyższy poziom czułości i reaguje na najmniejsze odchylenia od kursu. To też możemy skorygować samodzielnie korzystając z instrukcji.

Komputer nie otrzymuje odpowiednich danych, kiedyś miałem taki przypadek. Pomogło zrestartowanie jednostki centralnej poprzez… odcięcie jej od zasilania na jakiś czas.

Siłownik autopilota zużywa dużo energii – poziom napięcia spada do wartości niepozwalającej na prawidłową pracę.

Autopilot przy wysokiej fali lub małej prędkości może nie nie być w stanie utrzymać kursu.

Na koniec:

Elektronika jachtowa rozwija się w bardzo dynamiczny sposób. Każdy z producentów oferuje swoje rozwiązania w kilku konfiguracjach. Nie da się napisać uniwersalnej instrukcji do każdego urządzenia – autopilota. Jeżeli chcemy bezpiecznie żeglować nie ominie nas pogłębianie wiedzy o nowinkach technicznych.